مهریه به دوران خیلی دور برمی‌گردد و سابقه ای به قدمت ازدواج دارد، حداقل در ایران ما که اینطور است، یادش بخیر شعار مادربزرگم این بود” زن با رخت سفید میره خونه بخت و با کفن سفید می یاد بیرون” ۷۰ سالش تموم شد که فوت کرد، می گفت به زمان خودش پدر بزرگم ۴ هزار تومان مهرش کرده است، شاید آن روزها مردها خیالشان راحت بود که هیچ زنی مهرش را طلب نمی کند. اما قوانین مهریه به خصوص درسال های اخیر، تغییر زیادی کرده است و برخی زنان با کوچکترین بهانه ،این حق قانونی را برای آزار شوهرها هم شده از آنها طلب میکنند.
بالاخره با ادامه پیدا کردن این رویه و بالا بودن مبالغ مهریه و افزایش تعداد دامادهای زندانی، موجب شد که مسوئولان به فکر چاره‌ای افتادند. به طور حتم تدوین و تصویب لایحه حمایت از خانواده” مهم ترین اقدامی است که برای حل این معضل از سوی مقامات انجام شده است.
مهریه چیست
اصطلاح مهریه از مال معینی است که دارای ارزش مالی بوده است و در عین حال عقد نکاح از سوی زوج (مرد) به زوجه (زن) تملیک و داده است و ممکن است گاهی اوقات به جای مال ، انجام کاری به نفع زن باشد مانند تعهد مرد به آموزش قرآن به زن و یا حج.
مهریه یا عندالمطالبه است یا عند الاستطاعه. فرق در این است در مهریه عندالاستطاعه نه امکان جلب زوج وجود دارد و نه امکان ممنوع الخروج کردن او و فقط در صورتی که مالی از زوج به دادگاه یا اداره اجرای ثبت معرفی شود از بابت مهریه توقیف می شود و اگر مالی نباشد، امکان وصول مهریه نیست.
همانطور که میدانید بر طبق قانون به محض وقوع عقد نکاح، زوجه مالک تمام مهریه می شود چه اینکه تمکین از شوهر بکند و یا نکند آنچه در کشور برای مهر رایج است اینکه مهریه یا ملک غیرمنقول است و یا اینکه سکه بهار آزادی است و یا وجه نقد. در این مطلب به قانون مهریه در مورد به اجرا گذاشتن مهریه می پردازیم.
انواع مهریه
مهریه انواع و اقسام مختلفی دارد که مجاز به ازدواج و سند ازدواج با چهار نوع تقسیم مناسب است:
مهر المسمی
به مهریه ای که در اعلامیه رسمی با توافق و رضایت زوجین و خانواده ها تعیین و ثبت شده است مهرالمسمی گفته است.
مهرالمثل یا مهریه متعارف
اگر در هنگام انجام مطلبی به عنوان مهریه تعیین نشود و یا این چیزی است که برای مهریه قرار است مجهول شود زوجین خواهد شد پس از تصدیق با توافق هم آن را اجرا کنید.
مقدار مهرالمثل بر حسب جایگاه اجتماعی و شرافت خانوادگی زن با سایر صفحات مانند تحصیلات ، شغل و اوضاع و احوال او در مقایسه با همسایگان و فامیل و افرادی که رتبه بندی شده اند و همه آنها را نیز تعیین می کنید.
مهر المتعه
برای تعیین میزان مهرالمتعه ، برعکس مهرالمثل حال و شرایط و وضعیت مرد از حیات فقر و غنا در نظر گرفته شده است ؛ یعنی اگر دادگاه حکم به عدم امکان سازش (طلاق) صادر کند در ضمن آن حکم به پرداخت مهرالمتعه از سوی مرد به زن دیگری که دادگاه را با صلاحیت رسمی دادگستری و یا خود را برای تحقیق در مورد لازمه انجام می دهد و با توجه به وضعیت واقعی مرد از جهت اقتصادی و درآمدی ، مبلغی را از باب مهریه تعیین کرده و مرد را ملزم کرده است پرداخت آن را به زن جهت اجرای صیغه طلاق کند.
مهر السنه: اگر مرد زن را به کتاب خدا وسنت پیغمبر «صلی الله علیه وآله» تزویج کند مهریه قانونی و ۵۰۰ درهم است.
علت آنکه این نوع مهرالسنه شهرت پیدا شده این است که این میزان ، مهریه را است که رسول خدا (ص) مهریه زنان خود و دختران فاطمه (س) قرار داده است.
شرایط مهریه چیست
مهریه برای آن که معتبر باشد باید حائز شرایط باشد که مهمترین آن ها عبارت از:
مالیت داشته باشد: مانند سکه ، زمین ، پول و سهام دارای ارزش مالی و منفعت اقتصادی باشد.
تملک قابل قبول باشد: یعنی اولاً مرد باید مالک باشد و اگر مالکیت آن را به زن منتقل کند.
معلوم و معین باشد: مقدار ، جنس و اوصاف مشخص است مثلاً ۱۰۰۰ سکه بهار آزادی.
در ملک زوج باشد: مهریه باید در زمان وقوع عقد متعلق به مرد باشد یا زمانی که زن مهریه خود را بخاطر داشته باشد ، مرد با پول و دارایی خود را آن را تهیه کند.
تعداد و میزان مهریه
در بخش مهریه، بحث برانگیز ترین مورد، تعداد و میزان سکه‌های مندرج درعقدنامه با عنوان رسمی مهریه بود. در این زمینه پیشنهادهای مختلفی ارایه شد که در نهایت عدد ۱۱۰سکه بهار آزادی طرح جدید، ملاک عمل قرار گرفت. براساس این مصوبه، آقای داماد می تواند رقم مهریه عروس خانوم را تا هر تعداد سکه‌ای که مد نظر دارد، تعیین کند. اما فقط تا ۱۱۰ سکه آن ضمانت اجرای کیفری دارد و بالای ۱۱۰ سکه ضمانت کیفری ندارد و شخص برای پرداخت نکردن آن زندانی نمی‌شود. البته این موضوع هنوز رنگ و بوی قانون پیدا نکرده است.
مثال: مهریه خانمی ۳۵۰ سکه تمام بهار آزادی است زوجه مقدار ۲۰۰ سکه آن را از طریق دادگاه دادخواست مطالبه مهریه می دهد و در نهایت رای محکومیت زوج به پرداخت ۲۰۰ سکه صادر می شود. در مرحله اجرای حکم و بعد از صدور اجراییه زوجه نمی تواند اموالی از زوج به دادگاه ارائه کند و استعلام ها از بانک مرکزی، اداره راهور و اداره ثبت اسناد هم نشان دهنده این است که شوهر اموالی ندارد. در ادامه شوهر دادخواست اعسار از پرداخت دفعی مهریه را تقدیم دادگاه می کند و به استناد شهادت شهود و اعلام اینکه فاقد مال منقول و غیر منقول است مذدعی اعسار و تقسیط مهریه می شود. دادگاه پس از استماع اظهارات زوج و زوجه و با توجه به شغل شوهر، ۱۰ سکه پیش پرداخت و هر دو ماه یک سکه تمام بهار آزادی زوج را محکوم به پرداخت می کند. اگر زوج پیش پرداخت ۱۰ سکه و اقساط را تا سقف ۱۱۰ سکه پرداخت نکند، دادگاه به درخواست زوجه، بایستی حکم جلب را صادر کند.
دادخواست اعسار چیست
دادخواستی ساده است که مرد در آن اعلام کرد با توجه به این نکته که همسرش مطالب مهریه را انجام داده و همچنین می تواند مهریه را نیز اعمال کند ، اما از دادگاه تقاضا دارد که مهریه او را به قصاص درآورد.
در تعیین اقساط مهریه باید میزان درآمد مرد و معیشت ضروری او را تحت تأثیر قرار دهد و قادر به پرداخت اقساط مهریه باشد.
گرفتن مهریه بدون طلاق و ادامه زندگی
گرفتن مهریه بدون طلاق بی تردید امکان پذیر است زوجه می تواند هر وقت که بخواهد حتی بدون درخواست طلاق و حتی در منزل شوهر، مطالبه مهریه از شوهر کند. اما اینکه به صلاح زندگی مشترک است یا خیر، موضوع دیگری است که تشخیص آن با زوجه است.
قانون مهریه در مورد به اجرا گذاشتن مهریه عقد موقت
غالبا صیغه نامه های ازدواج موقت سند عادی است. حتی اگر در دفتر ازدواج تنظیم شده باشد مگر اینکه به صورت رسمی ثبت شده باشد اما به هر حال مهریه مندرج در آنها قابل مطالبه از طریق دادگاه است. و زوجه عقد موقت چه در مدت نکاح باشد چه تمکین کرده باشد یا خیر و چه اینکه مدت تمام شده باشد، حق دارد مطالبه مهریه از شوهر کند.
مقالات مرتبط:راه های اثبات زنان به عنف گرفتن مهریه دختر باکره بدون طلاق
خوب است بدانیم که زوجه دوشیزه هم در ایام زوجیت می تواند اقدام به گرفتن مهریه بدون طلاق کند. با این توضیحات بهتر است شرایط گرفتن مهریه و طلاق را از هم کاملا تفکیک کرد.
افزایش یا کاهش مهریه
دیده شده است که زوجین بعد از عقد در نوشته ای بین خود یا در دفتر اسناد رسمی، مهریه مقرر در عقدنامه را تغییر داده اند یا به آن افزوده اند و یا کاهش داده اند، توجه داشته باشید که امروزه محاکم خانواده افزایش و کاهش مهریه را بعد از عقد با توجه به رأی هیات عمومی دیوان عدالت و مهم تر نظریه شورای نگهبان مبنی بر غیر شرعی بودن، نمی پذیرند.
به محض این که عقد ازدواج میان زن و مرد بسته شد ، زن می تواند مهریه را دریافت کند و هیچ ارتباطی به تمکین یا عدم تمکین او ندارد . لذا در صورتی که زن ناشزه باشد یا عدم تمکین او ثابت شود نیز تاثیری در پرداخت مهریه نخواهد داشت و مرد همچنان موظف به پرداخت آن است .
در برخی موارد دختر و پسر پس از مدتی به این نتیجه می رسند که با یکدیگر تفاهم ندارند و یا همدیگر را درک نمیکنند و یا حتی ممکن است قبل از جاری شدن خطبه عقد شناخت کافی روی هم نداشته باشند و پس از آن با شناخت بهتری که در رابطه با اخلاق و رفتار هم کسب میکنند بخواهند از هم جدا شوند.
پرداخت مهریه در خصوص دختر باکره کمی متفاوت است. بر اساس قانون مدنی، مهریه دختر باکره نصف می شود . منظور آن است که در صورتی که زن و مرد در دوران عقد تصمیم به جدایی بگیرند و بین آنها اعمال زناشویی رخ نداده باشد و دختر باکره باشد، مهریه ای که مرد باید به زن بپردازد نصف مهریه ای است که تعیین شده است .
مراحل گرفتن مهریه از دادگاه یا شورای حل اختلاف
متاسفانه در بعضی از شهر های ایران مثل مشهد -به زعم ما بر خلاف قانون- به زوجه اجازه ثبت دادخواست مطالبه مهریه از طریق دادگاه داده نمی شود و او را ارشاد به اجرا گذاشتن مهریه از طریف اداره اجرای ثبت می کنند. همانطور که می دانید اگر مرد اموالی برای توقیف نداشته باشد. مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت کار عبثی است و نتیجه مطلوب برای زوجه در پی ندارد و فقط میتوان زوج را ممنوع الخروج کرد. جلب شوهر برای نپرداختن مهریه با شرایطی که در قانون محکومیت های مالی و قانون حمایت خانواده آمده است فقط از طریق دادگاه و فقط تا سقف ۱۱۰ سکه امکان پذیر است.
به هر حال در اکثر شهر های ایران امکان اجرا گذاشتن مهریه یا همان مطالبه مهریه از طریق دادگاه وجود دارد.
اگر مقدار مهریه مطالبه شده کمتر از میلیون تومان باشد شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی است و اگر مقدار مهریه مطالبه شده بالای ارزش میلیون تومان باشد ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و سپس ارسال پرونده به دادگاه خانواده خواهد بود.بر طبق قانون همزمان با دادخواست مطالبه مهریه و یا حتی قبل از آن می توان قرار تامین خواسته از دادگاه با دادن دادخواست تقاضا کرد. با این توضیح که زوجه یا وکیل او به جهت جلوگیری از نقل و انتقال اموال می تواند از دادگاه تقاضای توقیف اموال به صورت اجرا قبل از ابلاغ کند بدین صورت که اول اموال توقیف شود و سپس زوج مطلع شود و در ادامه دادگاه وقت رسیدگی برای دادخواست مهریه تعیین کند و توجه داشته باشید که اگر ظرف مدت روز از زمان صدور قرار تامین خواسته توسط دادگاه یا شورای حل اختلاف ، دادخواست اصلی مطالبه مهریه ثبت نشود، با درخواست شوهر از قاضی اموال از توقیف آزاد می شود.
توجه داشته باشید که بعضی از اموال قابل توقیف نیست و اگر هم توقیف شود با اعتراض شوهر از توقیف آزاد می شود که در اصطلاح حقوقی به آنها مستثنیات دین گفته می شود که بر طبق ماده ۲۴ قانون محکومیت های مالی
عبارت هستند از:
مستثنیات دین منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکومٌ علیه در حالت اعسار او باشد.
اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکومٌ علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم‌ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می‌شود.
کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
تلفن مورد نیاز مدیون مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می‌شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.
مراحل اجرا گذاشتن مهریه از اجرای ثبت
در ابتدا بایستی اصل عقدنامه یا رونوشت را در اختیار داشت و به دفتر ازدواج مندرج در عقدنامه و شناسنامه مراجعه کرد. البته ممکن است نشانی دفتر خانه عوض شده باشد و یا اصلا شما فراموش کرده باشید که دفتر ازدواج مورد نظر کجا بوده است و یا حتی سردفتر ازدواج فوت کرده باشد. در این موارد به کانون سردفتران ازدواج و طلاق یا اداره ثبت شهر مورد نظر برای پیدا کردن نشانی جدید و یا کفیل دفترخانه مراجعه نماید.
پس از یافتن دفتر ازدواج طی درخواست مکتوبی از سردفتر تقاضای صدور اجرائیه می شود. اما اینکه درخواست اجرای تمام مهریه شود یا قسمتی از آن بسیار اهمیت دارد. توجه باید داشت که مطالبه مهریه یا همان اجرا گذاشتن مهریه از اداره ثبت فقط در دو صورت مطلوب است اول آنکه زوج را ممنوع الخروج کنید و دوم زوج اموالی غیر از مستثنیات دین برای توقیف داشته باشد.
سر دفتر پس از درخواست کتبی زوجه یا وکیل دادگستری زوجه، اجرائیه به میزان مهریه تقاضا شده صادر و به نشانی زوج مندرج در عقدنامه از طریق پست ارسال می کند.
ممکن است که سوال شود که نشانی ذکر شده در عقدنامه مربوطه به قدیم بوده و زوج از آنجا نقل مکان کرده است و امکان ابلاغ میسر نیست؟
جواب این است که اهمیتی ندارد صرف ارسال اجرائیه به نشانی زوج مندرج در عقدنامه کفایت می کند حتی اگر زوج نقل مکان کرده و یا نشانی اشتباه باشد.
در ادامه باید به اداره ثبت احوال شهری که دفتر رسمی ازدواج در آنجا واقع شده مراجعه شود. در آنجاست که مشخص می شود برای چه مقدار از مهریه زوج را ممنوع الخروج می کنید و بابت چه مقدار دیگر تقاضای توقیف اموال او را دارید.
هر مال منقول و غیر منقول مربوط به زوج را می توان بابت مهریه، تقاضای توقیف کرد ولی توجه داشته باشید که مال نباید جزء مستثنیات دین باشد در غیر اینصورت با اعتراض زوج یا وکیل او مال از توقیف آزاد می شود.
ممکن است که مال مورد نظر برای توقیف در شهر دیگری به غیر از شهری که اداره ثبت در آن واقع شده باشد. به عنوان مثال عقد در شهر ارومیه بوده ولی زوجین ساکن در تهران هستند و مال مورد نظر یک باب مغازه است در قم است در این اداره اجرای ثبت ارومیه به اداره اجرای ثبت قم نیابت برای توقیف ملک و ارائه عملیات اجرایی مربوط به آن را صادر میکند.
موسسه حقوقی آرازفرتاک بهترین موسسه حقوقی در تهران به شماره ثبت 42395 می باشد. که از حاذق ترین ومعتبرترین در بخش های حقوق تجارت بین الملل و حقوق و دعاوی ملکی،دعاوی حقوقی،دعاوی کیفری و... به ارائه خدمات مشاوره حقوقی و مشاور املاک و وکالت ( وکیل حقوقی در تهران ، وکیل ملکی، وکیل کیفری، وکیل مهاجرت و وکیل شهرداری و ...) به اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از داخلی و خارجی می پردازد.این موسسه حقوقی در زمینه های تجارت الکترونیک، حقوق استارتاپ ها و شرکت ها، قانون مالکیت معنوی و اموال و مالکیت ، خدمات حقوقی به شرکت های دانش بنیان می تواند به شما عزیزان مشاوره دهد.
به طور حتم یک وکیل پایه یک دادگستری به تنهایی قادر نیست در تمامی حوزه های حقوقی خدمت رسانی کند و راهنمایی تخصصی به همه موکلان خود بدهد لذا در یک موسسه حقوقی جمعی از وکلا حاضر می شوند و هریک به طور تخصصی و همچنین گاها به صورت جمعی در موارد مختلف به کارشناسی می پردازند .
