چگونگی وصول سفته

سفته یکی از اسناد تجاری است که به موجب آن امضاکننده‌ سفته تعهد می‌دهد تا در موعد مقرر یا عندالمطالبه، مبلغی را در وجه فرد یا موسسه ذکرشده در سفته بپردازد.
در گذشته به دلیل خطر انتقال پول از جایی به جای دیگر، صاحبان کسب‌وکار یا تجار از آن استفاده می‌کردند و در قبال آن کارمزدی به‌صورت سفته، به‌نام خود و در جایی دیگر به بانک می‌پرداختند.
 

سفته چیست وراه های وصول سفته چگونه است؟

نام سفته را حتما در بسیاری از مراوده‌های تجاری و کاری شنیده‌اید و استفاده از آن نیز روزبه‌روز در کشور بیشتر می‌شود تا جایی که عبارت «سفته موجود است» را حتی در بسیاری از دکه‌های روزنامه‌فروشی دیده‌اید ولی شاید درباره قانون سفته چیزی ندانید.

در ارتباط با سفته احتمالا اولین موضوعی که به ذهن بسیاری از ما بیاید، اجرای آن توسط دارنده سفته یا درگیری‌های طرفین برای ابطال و دریافت سفته است؛ به‌طوری‌که این واژه همواره با ترس و امتناع از ارائه آن همراه است.
ناآگاهی از تعهدها و قانون‌های ارائه سفته یا حتی دریافت آن زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات میان مردم شده است و پرونده‌های بسیاری در ارتباط با قانون سفته در دادگاه‌ها وجود دارد.
سیدوک در ادامه نگاهی اجمالی به ماهیت و قوانین موضوع سفته دارد:

مفهموی دیگر از سفته و دارنده سفته کیست؟

سفته یکی از اسناد تجاری است که به موجب آن امضاکننده‌ سفته تعهد می‌دهد تا در موعد مقرر یا عندالمطالبه، مبلغی را دروجه فردیا موسسه ذکر شده درسفته بپردازد.

صادرکننده و دارنده سفته کیست؟

گفتنی است شخصی که سفته را تعهد می‌کند، صادرکننده سفته و شخصی که سفته در وجه اوست را دارنده سفته می‌نامند.

همچنین در صدور سفته نکته‌های زیر را در نظر داشته باشید:
۱٫ سفته‌ای که فاقد امضا یا مهر است، سندیت ندارد و قابلیت پیگیری نخواهد داشت.

۲٫ سفته‌ای که فاقد تاریخ است، سفته به رؤیت محسوب می‌شود یعنی تاریخ رویت آن، تاریخ صدور محسوب می‌شود.

۳٫ سفته‌ای که فاقد محل پرداخت است، محل صدور آن، محل پرداخت محسوب می‌شود.

۴٫ سفته‌ای که فاقد محل صدور است، همچنان معتبر خواهد بود ولی فقط یک سند مدنی تلقی می‌شود و محلی که کنار نام متعهد ذکر شده است، محل صدور درنظر گرفته می‌شود.

۵٫ سفته‌ای که در وجه شخص معینی صادر شود، نام وی باید حتما ذکر شود، در غیر این‌صورت عنوان «در وجه حامل» در آن ذکر می‌شود.
 

تاریخ سفته

۱٫ عندالمطالبه: در صورت قید کلمه «عندالمطالبه» در سفته، دارنده سفته هر زمان که اختیار کند می‌تواند اقدام به وصول آن کند.
۲٫ ذکر تاریخ مشخص: در صورت قید تاریخ مشخص در سفته، دارنده آن فقط در زمان ذکر شده می‌تواند اقدام به مطالبه آن کند.
۳٫ به رویت: اگر تاریخ در سفته درج نشود، تاریخ رویت آن، به عنوان تاریخ پرداخت محسوب می‌شود.
 

گیرنده سفته

این بخش از سفته به سه صورت نوشته می‌شود:
۱٫ به نام شخص: در این صورت صادرکننده سفته با علم به شرایط و هدف خود اقدام به صدور آن در وجه فرد دریافت‌کننده آن می‌کند.
۲٫ در وجه حامل: همانطور که از اسم آن مشخص است، هر فرد که سفته را در دست دارد، صاحب و دارنده آن تلقی می‌شود.
۳٫ به حواله کرد: در این حالت اختیار انتقال سفته توسط دارنده آن به هر شخص دیگری داده می‌شود.
 

پشت‌نویسی سفته

پشت‌نویسی در سفته بیشتر به‌ منظور انتقال آن از فردی به فرد دیگر انجام می‌شود، ولی به‌طور معمول به سه دلیل ممکن است سفته را پشت‌نویسی کنند:
۱٫ همان‌طور که اشاره شد، اولین منظور از پشت‌نویسی سفته برای انتقال آن است که دارنده سفته با پشت‌نویسی، آن را به دیگری منتقل می‌کند. انتقال‌گیرنده دارای همه حقوق و مزایای متعلق به سند سفته است.
۲٫ گاهی برای ضمانت نیز پشت‌نویسی انجام می‌شود؛ یعنی شخصی سفته را برای ضمانت از صادرکننده یا هر یک از انتقال‌دهندگان پشت‌نویسی می‌کند تا درصورتی‌که فرد ضمانت‌شونده نتواند مبلغ را پرداخت کند، امکان دریافت وجه از ضامن وی فراهم باشد.
۳٫ وکالت برای وصول: مثلاً ممکن است دارنده سفته برای مطالبه وجه آن با پشت‌نویسی به دیگری وکالت دهد. در این نوع پشت‌نویسی حتما باید قید شود که «جهت وکالت برای وصول است» وگرنه انتقال محسوب می‌شود. همچنین ذکر تاریخ در پشت‌نویسی برای مطالبه وجه اهمیت دارد.

وصول سفته

سفته مجازات کیفری ندارد و در صورت عدم توافق طرفین، شکایت فقط جنبه حقوقی دارد.
دارنده سفته می‌تواند در تاریخ مشخص شده اقدام به مطالبه مبلغ آن کند و در صورتی‌که موفق به دریافت مبلغ نشد، تا ۱۰ روز از تاریخ سررسید باید سفته را واخواست کند.

دعوی‌های ناشی از اجرای سفته بیشتر مربوط به خسارت، توقیف اموال یا خیانت در امانت است و سفته‌های ناشی از این تعهدها امکان مطالبه وجه دارد، ولی در این حالت سفته در حد رسید عادی خواهد بود و دعوی ناشی از آن نیز یک دعوای مدنی محسوب می‌شود.

سفته ضمانت کار:

بیشتر شرکت ها و پیمانکاران به هنگام انعقاد قرارداد کار شرایطی را پیش روی متقاضیان و کارگران قرار می‌دهند. یکی از این شرایط که وجه اشتراک میان اکثر کارفرمایان محسوب می‌شود، معرفی ضامن معتبر و یا دادن چک یا سفته به کارفرما تحت عنوان ضمانت کار یا ضمانت حسن انجام کار است؛ عموم کارگران از دادن چک به دلیل پروسه پیچیده اخذ دسته چک یا نداشتن ضامن معتبر دارای دسته چک پرهیز می‌کنند و راهی جز انتخاب گزینه سفته برایشان باقی نمی‌ماند. این گروه معمولا بدون آگاهی از الزامات حقوقی قانون سفته، در مبالغ مورد نظر کارفرما آن را تهیه نموده و بعضاً در مواردی دیده شده است که بدون حتی قید عباراتی و تاریخ و به صرف مهر یا امضا، آن را در اختیار کارفرما قرار می‌دهند که این امر بر اختلافات حقوقی میان کارگر و کارفرما دامن خواهد زد.

انواع سفته و نحوه شکایت

خسارت تاخیر تادیه سفته:
 ۱٫ امتناع صادرکننده سفته از پرداخت آن در صورت داشتن توانایی مالی
 ۲٫ مطالبه دارنده سفته
 ۳٫ تغییر در شاخص قیمت سالانه که طبق نرخ سالانه بانک مرکزی و مطابق زمان مطالبه محاسبه می‌شود.
میزان خسارت طبق نرخ سالانه توسط بانک مرکزی اعلام می شود.
مبدأ محاسبه میزان خسارت تأخیر تأدیه، زمان مطالبه وجه سفته  می باشد.

سفته تنزیلی:

در برخی موارد، دارنده سفته نمی‌تواند تا زمان سررسید موعد پرداخت سفته صبر کند. در این حالت می‌تواند سفته خود را به قیمت کمتر از وجه درج شده در آن و در قبال مبلغ کمتری به بانک دهد؛ به این عمل تنزیل سفته می‌گوییم.

سفته مفقودی:

در صورتی که دارنده، سفته را گم کند باید با مراجعه به دادسرا ضمن اعلام مشخصات آن، اعلام مفقودی کرده و صادرکننده را ملزم به صدور مجدد سفته نماید.

اجرا گذاشتن سفته:

برای وصول وجه سفته از دو طریق می‌توان اقدام کرد:
۱. از طریق اجرای اسناد رسمی: در صورتی که دارنده به وظایف قانونی خود عمل کرده باشد، می‌تواند علیه صادرکننده، پشت‌نویس و ضامن به اجرای اسناد رسمی واقع در اداره ثبت مراجعه  و توقیف اموال اشخاص مذکور و وصول طلب خود را درخواست کند.
۲. از طریق مراجع قضایی دادگستری: در خصوص اجرا گذاشتن سفته باید در نظر داشت که دارنده سفته با تقدیم دادخواست حقوقی علیه یک یا تمام مسوولان سند تجاری اقامه دعوی می‌کند و در صورتی که به محکومیت قطعی صادرکننده منجر شود و اموالی از محکوم تحصیل نشود، می‌تواند به استناد قانون نحوه اجرای محکومیت‌‌های مالی، بازداشت شخص محکوم را تقاضا کند.

خرید سفته:

فروش سفته با مبالغ خرد در تمامی شعب بانک ملی ایران انجام می‌شود و سفته با مبالغ بالای ۱،۲،۵و ۱۰میلیارد ریالی در شعب منتخب بانک به فروش می‌رسد .
 

قیمت و مالیات سفته

هر سفته یک مبلغ اسمی دارد که برروی فرم چاپی آن مندرج است  و فقط تا همان میزان، می توان  برروی آن مبلغ نوشت. برای مثال جهت  صدور سفته ای به مبلغ ده میلیون تومان باید سفته ای تهیه نمود که مبلغ اسمی آن کمتر از این میزان  نباشد.
 

چگونه سفته پرکنیم ؟

سفته یکی دیگر از قراردادهای تجاری است که به واسطه آن، شخص صادر کننده موظف است مبلغ تعیین شده را در زمان مقرر یا به صورت عندالمطالبه پرداخت نماید. خرید سفته از رایج ترین کارها است، به همین جهت عامه ی مرد برای آن اهمیتی قائل نیستند.  اما اگر قوانین و مقررات این گواهی تجاری به  درستی رعایت شود، مزیت های فراوانی به همراه خواهد داشت.
سفته در ایران به دلیل سختی در وصول کردن آن  تقریبا از رده خارج شده است و مردم برای مبادلات خود از چک استفاده می کنند. اما کماکان افرادی هستند که برای معاملات خود از سفته استفاده کنند. به همین جهت چگونگی گرفتن سفته را برای شما می گذاریم.
به عنوان شخصی که صادر کننده  است می بایست پس  از مهر و امضاء و قبل از تحویل دادن نکات زیر را رعایت فرمایید:
فسخ تمبر مالیاتی: برای دریافت اوراق سفته بانک به نسبت مبلغ مورد نظر از شما مبلغی را دریافت می کند. و در اصلاح قانونی می گویند شما سفته را خریده اید. اما امروزه جایگزین فسخ تمبر مالیاتی شده است.
قید کردن تاریخ صدور سفته: تاریخی را که فرد صادر کننده سفته را به طرف مقابل خود می دهد.
ثبت مبلغ معین برای سفته: مبلغی که در حاشیه سفته نوشته شده است حداکثر مبلغی است که شما می توانید تضمین به پرداخت آن کنید. ضمناً نوشتن مبلغ به حروف در سفته الزامی است.
تعیین گیرنده ی وجه: در این قسمت شما باید نام کسی که سفته را به نفع او صادر می کنید را بنویسید و یا از عبارت وجه حامل استفاده کنید. اگر نمی خواهید سفته شما در بازار دست به دست بچرخد از نوشتن وجه حامل خودداری کرده و اسم شخص را ذکر کنید.
تعیین تاریخ تادیه ی سفته: تاریخ بازپرداخت سفته را می توان به صورت قرارداد یا عندالمطالبه قرارداد و یا برای آن یک مهلت تعیین کرد.
هر سفته یک فرم چاپی مخصوص به خود  دارد و حاوی مندرجاتی است که باید به درستی آن ها را کامل نمود.
مطابق ماده ۳۰۸ قانون تجارت، برخی از این نکات از شرایط اساسی اعتبار سفته می باشد و عدم رعایت آن ها سفته را از سندیت و اعتبار می اندازد مثل مهر و امضاء، مبلغ، گیرنده وجه و تاریخ پرداخت ولی سایر مندرجات سفته مانند مکان تأدیه و. .. از سندیت و اعتبار سفته نمی کاهند ول قید آن ها ضروری است.
بطور کلی مطالبی که در سفته باید قید شود شامل موارد زیر می باشد:
نام و نام خانوادگی گیرنده وجه: مطابق ماده ۳۰۷ قانون تجارت، در سفته، گیرنده وجه شخصی است که سفته در وجه یا به حواله کرد او صادر می شود و قید نام او ضروری است. ولی سفته را بر خلاف برات، صادر کننده نمی تواند به نام و به نفع خودش صادر نماید.
نام و نام خانوادگی صادر کننده وجه: این قسمت نیز در سفته باید کامل شود.
مهر یا امضاء صادر کننده: عدم درج مهر یا امضای صادر کننده، سفته را از سندیت و اعتبار ساقط می کند.
تاریخ صدور: نیازی نیست تاریخ صدور سفته به تمام حروف نوشته شود ولی قید روز، ماه و سال تاریخ صدور سفته ضروری است و الا سفته اعتبار ندارد.

مبلغ سفته:

 بند ۱ ماده ۳۰۸ قانون تجارت، تعیین مبلغ سفته را با تمام حروف ضروری دانسته است ولی عدم رعایت این شرط، سفته را از اعتبار نمی اندازد زیرا از شروط اساسی محسوب نمی شود.
تاریخ پرداخت: مطابق بند ۳ ماده ۳۸ ذکر تاریخ پرداخت در سفته ضروری است و می تواند عندالمطالبه، به وعده معین و یا به رؤیت باشد که در ادامه مفصلا به توضیح آن خواهیم پرداخت.

مکان تأدیه: مکان تأدیه نیز باید در سفته ذکر شود ولی  مطابق ماده ۳۰۸، از مندرجات ضروری سفته محسوب نمی شود و عدم ذکر آن منجر به ازبین رفتن اعتبار سفته نمی شود.

تمبر مالیاتی: تمبر مالیاتی هزینه ای است که بابت خرید هر برگ سفته باید پرداخت کرد و نرخ آن بر حسب مبلغ اسمی هر سفته متفاوت است.
ادرس محل اقامتگاه صادر کننده: این قسمت نیز باید تکمیل گردد ولی در ماده ۳۰۸ به عنوان شروط اساسی از آن ذکر نشده است.
محل پرداخت سفته:  نیز باید ذکر گردد ولی عدم ذکر آن لطمه ای به اعتبار سفته نمی زند.

عدم رعایت مقررات سفته

اگر فاقد امضاء یا مهر باشد، سفته سندیت ندارد یعنی حتی یک سند عادی هم نیست.
در صورتی که سفته فاقد تاریخ باشد: سفته به رؤیت محسوب می شود. یعنی تاریخ رویت چک، تاریخ صدور محسوب می شود.
در صورتی که سفته فاقد محل پرداخت باشد: محل صدور، محل پرداخت محسوب می شود.
درصورتیکه سفته فاقد محل صدور باشد: سفته همچنان معتبر خواهد بود ولی اعتبار اسناد تجاری را ندارد و فقط یک سند مدنی است و محلی که کنار نام متعهد ذکر شده است، محل صدور می باشد.
اگر سفته در وجه شخصی معینی صادر شود نام وی باید حتما ذکر شود و اگر ذکر نشود، عنوان در وجه حامل در آن ذکر می شود.
چرا سفته؟ چرا چک؟
سفته و چک هر دو سند تجاری و وسیله پرداخت غیر پولی می باشند.

راه‌های وصول وجه سفته

برای وصول وجه سفته از ۲ طریق می‌توان اقدام کرد:

از طریق اجرای اسناد رسمی :

چون سفته از اسناد لازم‌الاجراست ، در صورتی که دارنده به وظایف قانونی خود عمل کرده باشد ، می‌تواند علیه صادرکننده ، پشت نویس و ضامن به اجرای اسناد رسمی واقع در اداره ثبت مراجعه و
تقاضای توقیف اموال بلامعارض اشخاص فوق و وصول طلب خود را کند.
 

از طریق مراجع قضایی دادگستری

دارنده سفته با تقدیم دادخواست حقوقی علیه یک یا تمام مسوولان سند تجاری اقامه دعوی می‌کند و در صورتی که به محکومیت قطعی صادرکننده منجر شود و اگر اموالی از محکوم تحصیل نشود، می‌تواند به استناد قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی تقاضای بازداشت شخص محکوم را کند.

نکاتی که دارنده سفته بتواند از مزاياي قانوني آن برخوردار شود:

دارنده سفته بايد در سررسيد، سفته را مطالبه کند، اگر وجه سفته پرداخت شد، قضيه تمام است، ولي در صورت عدم پرداخت، دارنده سفته بايد ظرف 10 روز از تاريخ سر رسيد، سفته را واخواست کند. واخواست اعتراض رسمي است به سفته‌اي که در سررسيد آن پرداخت نشده و عليه صادرکننده سفته به عمل مي‌آيد. از آنجا که اين اعتراض بايد رسما به صادرکننده ابلاغ شود، واخواست در برگه‌هاي چاپي که از طرف وزارت دادگستري تهيه شده نوشته مي‌شود، علاوه بر اين بانک‌ها نيز واخواست‌نامه چاپي مخصوص دارند. در واخواست رونوشت کامل سفته نوشته مي‌شود و دستور پرداخت وجه سفته که به وسيله دادگاه انجام مي‌گيرد، آورده مي‌شود.
واخواست سفته برای بهره مندی از مزایای قانونی آن مثل خسارت تاخیر تادیه و توقیف اموال قبل از صدور حکم و سایر مزایای تجاری ضروری است.
هر چند بدون واخواست نیز امکان مطالبه وجه آن وجود دارد ولی در این حالت سفته همانند رسید عادی کارایی خواهد داشت و دعوی ناشی از آن نیز متزلزل خواهد بود.
در گذشته به دلیل خطر انتقال پول از جایی به جای دیگر، صاحبان کسب‌وکار یا تجار از آن استفاده می‌کردند و در قبال آن کارمزدی به‌صورت سفته، به‌نام خود و در جایی دیگر به بانک می‌پرداختند.

نکته مهم این است سند ارائه شده باید مشخصات ظاهری سفته را داشته باشد. طبق ماده ۳۰۸ قانون تجارت، سفته قابل استفاده دارای مشخصات زیر است:

۱٫ نام و نام‌خانوادگی صادرکننده

۲٫ نام و نام‌خانوادگی گیرنده وجه

۳٫ تاریخ پرداخت وجه

۴٫ تمبر مالیاتی

۵٫ مبلغ تایید شده به‌صورت حروف و عدد

۶٫ مهر و امضا



 

آثار ظهر نویسی:

آثار ظهر نویسی بر حسب اینکه برای چه هدفی انجام شده باشد متفاوت است.اثر ظهر نویسی برای انتقال این می باشد که تمام اشخاصی که سفته را پشت نویسی نموده اند در صورت عدم پرداخت وجه سفته در سررسید، مسئول پرداخت آن  به دارنده می باشند.

به تعبیر حقوقی، دارای مسئولیت تضامنی می باشند یعنی دارنده سفته اختیار دارد تا درصورت عدم وصول در سررسید، وجه آن را از هرکدام از ظهر نویس ها و صادر کننده مطالبه نماید.

شرط استفاده از مسئولیت تضامنی برای دارنده: برای اینکه دارنده سفته بتواند وجه خود را از هرکدام از ظهرنویس ها مطالبه نماید باید ظرف یک سال از تاریخ واخواست عدم تأدیه، دادخواست خود را به دادگاه ارائه دهد، زیرا اگر دارنده سفته به این وظیفه قانونی عمل نکند، دعوی او علیه ظهرنویس‌ها پذیرفته نمی‌شود.
مسؤولیت قانونی نپرداختن مبلغ سفته
اساسا نپرداختن وجه سفته، جرم نیست و بر خلاف چک، صدور سفته بلامحل مجازات کیفری در پی  ندارد و دارنده سفته، در صورت نبودن وجه، تنها می تواند به دادگاه حقوقی مراجعه و اقدامات لازم را که در زیر به آن اشاره شده انجام دهد.